Shkruan: Rida Zejdan

Parimi i parë: “Vetëm Allahut i përket sundimi i Qiejve dhe i Tokës”:

Pra, Allahu është i Vetmi që zotëron dhe që i drejton gjërat. Ky drejtim i gjërave sillet midis drejtësisë, mirësisë, urtësisë dhe dobisë; nuk del jashtë këtyre. E tërë mirësia është në Duart e Tij, dhe askush nuk posedon diç prej saj së bashku me Të. Në Kuran lexojmë: “Thuaj (Muhamed): “O Allah, Zotëruesi i gjithë pushtetit! Ti ia jep pushtetin kujt të duash dhe ia heq kujt të duash; Ti lartëson kë të duash dhe poshtëron kë të duash. Çdo e mirë është në Dorën Tënde! Ti je vërtet i Plotfuqishëm për çdo gjë.” (Al-Imran, 26)

 

Parimi i dytë: E keqja nuk i përket Atij (Allahut):

Edhe pse Allahu është Krijuesi i çdo gjëje, megjithatë:

  • E keqja nuk i përket Atij. Siç saktësohet në Sahihun e Muslimit se i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) e lavdëronte Zotin me këto fjalë gjatë lutjes së hapjes së namazit: “Vazhdimisht kam për të respektuar urdhrat e Tu dhe pareshtur do të përkrah e do të pasoj fenë Tënde! E gjithë e mira është në duart e Tua, ndërsa e keqja nuk të përket Ty! Unë të mbështetem vetëm Ty, të përkas vetëm Ty dhe vetëm Ti më jep mbarësi! Ti je i Bekuar dhe i Lartësuar!” Pra, Allahu është i Lartësuar e i Pastër që t’i atribuohet e keqja. Përkundrazi, çdo gjë që i atribuohet Atij është e mirë.

Megjithatë, dikush mund të thotë: Allahu i ka krijuar krijesat të cilat janë shkaktare për ekzistimin e së keqes? Përgjigjën për këtë e gjejmë tek fjalët e ibn Tejmijes (që njëkohësisht është aspekti i dytë i përgjigjes):

  • “Shëmtitë janë karakteristikë e atij që i vepron ato. Pra, robi i vepron ato, dhe ato bëhen pjesë e tij. Njëkohësisht, ato nuk i atribuohen Atij që i ka krijuar, ngaqë Ai i ka caktuar si karakteristika te dikush tjetër. Pra, Allahu nuk cilësohet me ato gjëra që i ka krijuar tek të tjerët si: shijet, ngjyrat, aromat, format, dimensionet, lëvizjet, e gjëra të ngjashme. Do të thotë, Allahu e ka krijuar ngjyrën e njeriut, mirëpo Ai nuk është i ngjyrosur me të. Allahu e ka krijuar aromën e keqe, apo shijen e hidhët, apo ndonjë formë të shëmtuar, si dhe gjëra që janë të urryera, të qortuara, e të neveritshme, megjithatë, Ai nuk cilësohet me këto krijesa të qortuara e të urryera, dhe as me vepra të shëmtuara. Kuptimi i shëmtisë në to është se ato janë të dëmshme për vepruesin e tyre, janë shkak që ai të qortohet e të ndëshkohet, dhe i sjellin dhimbje e ndëshkime. E tërë kjo i kthehet vepruesit të tyre, i cili cilësohet me to, dhe jo Krijuesit, i Cili i krijoi si veprime tek dikush tjetër.”[1]

 

Parimi i tretë: Vetëm personi kryeneç e mohon urtësinë e qartë e të dukshme:

“E tërë ekzistenca dëshmon për urtësinë e Allahut dhe kujdesin e Tij ndaj krijesave të Veta. Urtësitë, përfitimet, dobitë, synimet e kërkuara dhe rezultatet e lavdishme brenda krijesave të Tij janë më shumë se sa që mund të përshkruhen, apo t’i kufizojë mendja. Mjafton që njeriu të ndalet e të mendojë për mendjen e vet, mënyrën se si ai është krijuar, gjymtyrët dhe dobitë e tyre, fuqitë, cilësitë dhe formën që e ka. Nëse ai e kalon tërë jetën e vet duke shikuar, prapëseprapë nuk do të mund t’i përfshijë me dijen e vet në mënyrë të detajuar të gjitha urtësitë dhe dobitë që i përmban krijimi (trupi) i tij. E gjithë bota është kështu (e jo vetëm trupi i njeriut), mirëpo, për shkak se urtësia është shumë e dukshme dhe e qartë, njeriu kryeneç gjeti hapësirë për mohimin e saj. Kjo është gjendja e shpirtrave injorantë e të padrejtë, të cilët po ashtu e mohuan edhe ekzistencën e Krijuesit, i Lartësuar qoftë, edhe pse shenjat e argumentet e ekzistimit të Tij janë tepër të dukshme, duke qenë se përfshijnë  çdo gjë që ekziston. Përkundër kësaj, ata ia lejuan vetes mendjemadhësinë e mohimit të Tij.”[2]

 

Parimi i katërt: Perceptimi i ligjit të Allahut:

“Ligji i Allahut në krijimin dhe urdhrin e Tij është veprimi i mirësisë së kulluar dhe i asaj dobia e të cilës është më e madhe, si dhe urdhri që të kryhet mirësia e kulluar dhe ajo dobia e të cilës është më e madhe. E nëse ka kontradiktë mes shkaqeve të mirësisë dhe të keqes, ndërkohë që bashkimi mes dy gjërave të kundërta është i pamundur, atëherë u jepet përparësi shkaqeve që përmbajnë dobi më të madhe ndaj atyre që janë më pak të dobishme, ndërkohë që mosrealizimi i atyre që janë më pak të dobishme nuk është diçka e keqe. Po ashtu, largimi i shkaqeve që përmbajnë më shumë të këqija nëpërmjet atyre shkaqeve që përmbajnë më pak të këqija, ndërkohë që mundësimi i atyre që janë më pak të këqija nuk është diçka e keqe, nëse kemi parasysh largimin e së keqes më të madhe nëpërmjet tyre.

Kështu është edhe me ligjin e Allahut në fenë (sjelljen e ligjeve) dhe urdhrin e Tij. Pra, përparësi i jepet të mirës më të madhe, edhe nëse brenda saj ka ndonjë të keqe të vogël. Po ashtu, anulohet e keqja më e madhe, edhe nëse nëpërmjet kësaj nuk arrihet ndonjë e mirë (dobi) më e vogël. Ky është ligji i Allahut në gjërat që Ai i krijon dhe i shpik në qiejt e tokën e Tij, dhe (ligji i Tij) në urdhrat e ndalesat e Tij.

Kështu është edhe ligji i Tij në botën tjetër. Allahu i Patëmeta e ka përsosur çdo gjë që ka krijuar, dhe kjo është diçka që e dinë në mënyrë të përgjithshme ata të cilët kanë dije për Allahun, mirëpo dallojnë në dijen rreth detajeve të saj.

Nëse kjo u kuptua, atëherë, dhimbjet dhe vështirësitë ose janë bamirësi e mëshirë (prej Allahut), ose drejtësi e urtësi, ose përmirësim e përgatitje për diçka (më) të mirë që vjen pas tyre, ose për ta larguar ndonjë dhimbje më të rëndë se to, ose janë si pasojë e kënaqësive e begative, të cilat (dhimbje/vështirësi) lindin nga gjëra të pashmangshme nga ato kënaqësi, ose vijnë pashmangshmërisht nga drejtësia (e Allahut), ose nga mirësia e bamirësia (e Tij). Së këtejmi, ato janë pjesë të pashmangshme të mirësisë, dhe nëse gjërat që rrjedhin pashmangshmërisht nga ajo do të humbnin, atëherë për shkak të kësaj do të humbnin mirësi që janë më të mëdha se sa dëmi i atyre dhimbjeve.”[3]

 

Parimi i pestë: Gjërat e urryera janë shkaqe që Allahu i caktoi për arritjen e mirësive:

Urtësia e Allahut është e pandryshueshme në atë se tek lumturia, kënaqësia dhe rehatia arrihet vetëm mbi urën e vështirësive e lodhjes, dhe se hyrja tek to bëhet vetëm nëpërmjet portës së gjërave të urryera, durimit dhe përballimit të vështirësive. Për këtë arsye Xheneti është rrethuar me gjëra të urryera, ndërsa Zjarri është i rrethuar me epshe. Po ashtu, për këtë arsye Allahu e nxori krijesën e Tij të zgjedhur, Ademin, nga Xheneti, edhe pse e kishte krijuar për të. Urtësia e Allahut kërkoi që ai të hynte përfundimisht në të vetëm pas lodhjes dhe rraskapitjes. Pra, Allahu e nxori Ademin nga Xheneti vetëm për ta futur (përsëri) në të, në formën (hyrjen) më të përkryer. Sa dallim i madh që është mes hyrjes së parë dhe të dytës! Sa dallim i madh që është mes hyrjes së të Dërguarit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) në Meke nën mbrojtjen e El-Mut’im ibn Adijj dhe hyrjes së tij ditën e çlirimi të saj! Sa dallim i madh që është mes rehatisë së dhe kënaqësisë së besimtarëve në Xhenet – pas përballimit të vështirësive në këtë botë – dhe mes kënaqësisë së tyre sikur të ishin krijuar në të (Xhenet)! Sa dallim i madh që është mes gëzimit të atij që Allahu i jep mirëqenie pas sprovimit, e pasuron pas varfërisë, e udhëzon në rrugë të drejtë pas humbjes dhe ia përqendron zemrën pas shpërqendrimit të saj, dhe mes gëzimit të atij që nuk i ka shijuar këto gjëra të hidhura! Kështu, Allahu me urtësinë e Tij ka caktuar që gjërat e urryera të jenë shkaqe për arritjen e kënaqësive dhe mirësive, ashtu siç lexojmë në Kuran: “mund ta urreni një gjë, ndërkohë që ajo është e mirë për ju e mund ta doni një gjë, ndërkohë që ajo është e dëmshme për ju. Allahu di, kurse ju nuk dini.” (El-Bekare, 216)[4]

 

Parimi i gjashtë: Vepra duhet të shikohet nga dy aspekte:

E keqja ekziston në disa krijesa të Tij dhe jo në veprat e Tij. Krijimi veprat, gjykimi dhe kaderi i Tij, të gjitha janë të mira. Për këtë arsye, Ai është i Pastër dhe i Lartësuar nga padrejtësia, domethënë vendosja e gjërave jo në vendin e tyre. Së këtejmi, emrat e Tij të bukur pengojnë që Atij t’i atribuohet e keqja dhe padrejtësia; edhe pse Ai, i Lartësuar qoftë, është Krijuesi i çdo gjëje. Pra, është Krijuesi i robërve, i veprave, i lëvizjeve dhe i thënieve të tyre. Kur njeriu e kryen ndonjë vepër të shëmtuar, e cila i ndalohet, ai e ka bërë një vepër të keqe dhe jo të mirë, dhe është pikërisht Zoti Ai i Cili ja ka dhënë lirinë e zgjedhje që të jetë veprues i asaj vepre. Megjithatë, kjo bërje e Tij është drejtësi, urtësi dhe korrektësi. Pra, bërja e tij (njeriut) veprues është gjë e mirë, ndërsa gjëja e vepruar është e keqe dhe e shëmtuar. Allahu i Patëmeta nëpërmjet kësaj bërje ka vendosur gjërat në vendin e tyre, ngaqë në këtë ka urtësi të thella për të cilat lavdërohet e falënderohet. Pra, është mirësi, urtësi dhe dobi, edhe pse kryerja e veprës nga njeriu është turp, e metë dhe e keqe. Kjo është një çështje e logjikshme (e pranueshme) edhe në gjërat që i shohim. Për shembull, nëse mjeshtëri ekspert e merr një dru të shtrembër, një gur të thyer dhe një tullë të mangët, pastaj i vendosë në pozicionin që u përshtatet, kjo konsiderohet drejtësi dhe korrektësi nga ana e tij, për shkak të së cilës ai lavdërohet; edhe pse pozicioni është i shtrembër, i mangët dhe me defekt, për shkak të të cilave ai (pozicioni) qortohet. Kush i vendosë gjërat e ndyta në vendin dhe pozicionin që u takon, kjo konsiderohet urtësi, drejtësi dhe korrektësi. Mendjelehtësi dhe padrejtësi do të ishte vetëm nëse ai i vendosë ato në vendin që nuk u takon. Kush e vendosë çallmën në kokë dhe sandalet në këmbë, i ka vendosur gjërat aty ku e kanë vendin, dhe nuk i ka bërë padrejtësi sandaleve dhe as hedhurinave, ngaqë ky është vendi i tyre. Ndër emrat e Allahut janë edhe El-A’dl (i Drejti) dhe El-Hakim (Shumë i Urtë), i Cili i vendosë gjërat vetëm aty ku e kanë vendin. Pra, Ai është Bamirës, Bujar, Shumë i Urtë dhe i Drejtë në çdo gjë që e krijoi dhe në çdo gjë që e vendosi në vendin e vet dhe e përgatiti për të. Vetëm Atij, i Lartësuar qoftë, i përket krijimi dhe urdhri. Pra, Ai e urdhëron vetëm atë që është më e dobishme dhe e urdhëron arritjen e dobive dhe plotësimin e tyre, si dhe pezullimin e të këqijave dhe pakësimin e tyre. E nëse dy gjëra nuk përputhen, Ai i jep përparësi asaj që është më e mirë dhe më e përshtatshme. Nuk ka urdhër në fe që kërkohet të veprohet, veçse ekzistimi i tij është më i mirë për të urdhëruarin se sa mosekzistimi i tij; dhe nuk ka ndalesë nga ndonjë gjë, veçse mosekzistimi i saj është më i dobishëm se ekzistimi.”[5]

 

Parimi i shtatë: E mira është dominuese:

Kush e përsiat tërë këtë ekzistencë e di se e mira në të është dominuese, dhe se sëmundjet, edhe nëse janë të shumta, prapëseprapë shëndeti është më i shumtë. Kënaqësitë janë më të shumta se dhimbjet, dhe mirëqenia është më e madhe se sprovat, mbytjet në ujë, apo nga zjarri, apo nën gërmadha, etj. Edhe nëse këto gjëra janë të shumta, shpëtimi nga to është më i shumtë. Sikur kjo pjesë në të cilën e mira është dominuese, të mos ekzistonte për shkak të këqijave që shfaqen në të, atëherë do të humbej e mira dominuese, dhe humbja e saj do të ishte e keqe dominuese. Marrim shembull zjarrin; në ekzistimin e tij ka dobi të shumta dhe po ashtu edhe dëme. Megjithatë, nëse krahasojmë mes dobive dhe dëmeve të tij, këto të fundit nuk krahasohen fare me dobitë që janë në të. Kështu është edhe me shiun, erërat, të nxehtit dhe të ftohtit. Përmbledhtas, të mirat e elementeve të kësaj bote janë të përziera me gjëra të këqija të tyre, megjithatë, të mirat e tyre janë dominuese.[6]

 

Parimi i tetë: E keqja është relative:

E keqja është dy llojesh: e keqe e plotë dhe reale në çdo aspekt, dhe e keqe relative dhe jo e plotë në njërin prej aspekteve. E para nuk bën pjesë tek ekzistenca, sepse sikur të bënte pjesë në të, nuk do të ishte e keqe e plotë. Ndërsa e dyta bën pjesë tek ekzistenca.

Gjërat të cilave u thuhet të këqija, ose janë gjëra joekzistenciale ose gjëra ekzistenciale.

  • Nëse janë joekzistenciale, atëherë ose janë të tilla për shkak të disa gjërave që janë të domosdoshme për ekzistimin e diçkaje,
  • ose janë të domosdoshme për vazhdimësinë e ekzistencës dhe mbijetesës së saj,
  • ose janë të domosdoshme për plotësimin e saj,
  • ose nuk janë të domosdoshme për ekzistimin, e as mbijetesën dhe as plotësimin e saj, edhe pse ekzistimi i tyre është më i mirë se mosekzistimi.

Pra, këtu i kemi katër grupe:

I pari: si ndjesia, lëvizja dhe shpirti për gjallesat.

I dyti: si fuqia e të ushqyerit dhe zhvillimit për gjallesën që është duke u ushqyer dhe zhvilluar.

I treti: si shëndeti i saj, dëgjimi, shikimi dhe fuqia.

I katërti: si dija rreth informatave të detajuara, e cila (dije) është më e mirë se padija rreth tyre, megjithatë nuk është e domosdoshme për të (gjallesën).

Gjërat ekzistenciale janë të gjitha ato që e kundërshtojnë jetën, mbijetesën dhe përsosmërinë, si sëmundjet dhe gjërat që i shkaktojnë ato, pastaj dhimbjet dhe gjërat që i shkaktojnë ato. Po ashtu pengesat ekzistenciale, të cilat e pengojnë ndodhjen e mirësive dhe arritjen e tyre deri tek vendi që i pranon dhe është i gatshëm për to. Shembull substancat e këqija, të cilat e pengojnë arritjen e ushqimit deri tek pjesët e trupit dhe përfitimin e tyre nga ai. Gjithashtu besimet e kota dhe vullnetet e këqija, të cilat i pengojnë të kundërtat e tyre të arrijnë në zemër.

Nëse u kuptua kjo, atëherë e keqja në vetvete është mosekzistimi i asaj që është e domosdoshme për ekzistimin, apo mbijetesën, apo përsosmërinë e një gjëje. Pastaj, ky mosekzistim ka të këqija që detyrimisht rezultojnë prej tij. Nëse mungon dija dhe drejtësia, atëherë nga to rezulton në mënyrë të domosdoshme injoranca dhe padrejtësia, të cilat janë të këqija ekzistenciale. Nga mungesa e shëndetit dhe gjendjes së mirë trupore detyrimisht rezultojnë dhimbjet dhe dëmet që janë të këqija ekzistenciale. Ndërsa, mungesa e gjërave që nuk janë të domosdoshme, si: pasuria e tepërt dhe njohuritë, injoranca rreth të cilave nuk sjell ndonjë dëm, nuk është e keqe reale dhe as ekzistenca e tyre nuk është shkak për të keqen. Dija dhe pasuria si të tilla që janë, nuk janë caktuar (nga Allahu) si shkaqe për të keqen, mirëpo e keqja rezulton nga mungesa e virtytit prej të cilit rezulton e mira, si mungesa e dëlirësisë, durimit dhe drejtësisë tek i pasuri. Kësisoj, ai bëhet i keq në pasurinë e tij për shkak të mungesës së këtyre cilësive. Ngjashëm me këtë është edhe mungesa e urtësisë dhe vendosja e gjërave jo në vendin e duhur. Mungesa e vullnetit për urtësi tek poseduesi i dijes, sjell në mënyrë të domosdoshme të keqen tek ai.

Nga kjo që u tha na bëhet e qartë se e keqja vjen vetëm si rezultat i gjërave joekzistuese, sepse gjërat ekzistuese, nga aspekti i ekzistimit të tyre, nuk janë të këqija dhe as shkaqe për të keqen. Pra, gjërat ekzistuese nuk janë të këqija qenësisht (në thelb), por si veti, ngaqë ato përmbajnë aspekte të së mirës dhe aspekte tjera të së keqes. Shembull për këtë që u tha është uji që rrjedh në lum, i cili e ujit tokën dhe i sjell dobi. Pra, përsosmëria e tij është në rrjedhjen që e bën derisa të arrijë tek toka. E nëse ai devijon nga rrjedha e tij drejt një toke që e dëmton atë dhe ia prish prodhimtarinë, atëherë e keqja qëndron tek devijimi e jo tek rrjedha, dhe (qëndron) tek mosarritja e tij aty ku duhet.[7]

 

Parimi i nëntë: E mira nuk ka kuptim pa praninë e së keqes:

Është diçka e pakuptimtë të kërkohen vetëm aspektet e së mirës në gjëra. Është e pakuptimtë që ateisti të thotë: “E dua një botë ku ekzistojnë të gjitha aspektet e së mirës – që i shohim në këtë botë – e që njëkohësisht të mos ketë asnjë të keqe në to”, ngaqë në këtë ka kontradiktë. Kjo sepse është gjë e pohuar se janë të pashmangshme gjërat që detyrimisht rrjedhin nga ky krijim (që e shohim) dhe nga kjo botë; përndryshe, nuk do të kishte ligje natyrore të pandryshueshme. Sikur të supozonim mosekzistimin e tyre (të këqijave), kjo botë nuk do të ishte e këtillë, por do të ishte një botë tjetër dhe një krijim tjetër. Kjo është sikur pyetja (dëshira): “Sikur shiu dhe lumenjtë të zhvisheshin nga përmbytjet, shkatërrimi dhe dëmtimi që e shkaktojnë? Sikur Dielli të zhvishej nga nxehtësia, helmimi dhe dëmi që e shkakton? Sikur natyra e gjallesave të zhvishej nga dhimbjet, vdekja e gjëra të ngjashme që i ndodhin asaj? Sikur trupi i njeriut të mos i pranonte dhimbjet dhe ndryshimin e natyrave, të cilat detyrimisht ndryshojnë gjendjet e tij? Sikur nga stinët e vitit të hiqej i ftohti ekstrem dhe nxehtësia jashtëzakonisht e dëmshme?”

A pranon dhe a e parashtron njeriu i mençur këtë pyetje? Kjo është tërësisht e njëjtë me thënien e dikujt: “Përse krijesa është e varfër dhe nevojtare, ndërkohë që varfëria dhe nevoja janë tipare të mangësisë? Sikur ajo të zhvishej prej tyre dhe të vishej me petkun vetëmjaftueshmërisë dhe përsosmërisë absolute?” Po a ka mundësi të jetë krijesë nëse është e vetëmjaftueshme në mënyrë absolute?[8]

Kjo kontradiktë logjike është e ngjashme me paradoksin brenda pyetjes: A mundet Zoti të krijojë një shkëmb më të madh se Ai, apo të krijojë një zot tjetër, e kështu me radhë?

 

Parimi i dhjetë: Gjërat e paqarta duhet t’i kthejmë tek ato që janë të qarta e me kuptim të drejtpërdrejtë:

Allahu është i përsosur në Cilësitë, Emrat dhe veprimet e Tij, andaj, gjurmët e kësaj patjetër që do të shfaqen në univers. Megjithatë, ndodh që urtësia e Allahut të mos shfaqet në ndonjë veprim të caktuar, dhe këtu, në mënyrë të përgjithshme na mjafton se Ai ka urtësi në të, edhe nëse nuk i dimë detajet. Pra, këtë gjë të paqartë e kthejmë tek ajo që është e qartë dhe me kuptim të drejtpërdrejtë.

Mosdija jonë lidhur me detajet e urtësisë së Tij është sikur mosdija që e kemi lidhur me atë se si është Qenia e Tij. Ne e dimë se Atij i pohohen cilësitë e përsosurisë, ndërsa si është Qenia e Tij, këtë nuk e dimë. Së këtejmi, ne nuk e përgënjeshtrojmë atë që e dimë për shkak të asaj që nuk e dimë. Gjithashtu ne e dimë se Ai është Hakim (Shumë i Urtë) në veprimet dhe urdhrat e Tij, ndërkohë që mosdija jonë rreth urtësisë së Tij në disa detaje, nuk e cenon origjinën e urtësisë së Tij që ne dimë. Pra, nuk e përgënjeshtrojmë urtësinë e Tij që e dimë për shkak të padijes sonë lidhur me detajet e saj. Ne e dimë që kushdo që e njeh mendjemprehtësinë e mjeshtërve të aritmetikës, mjekësisë dhe gramatikës, edhe pse vet ai nuk karakterizohet me cilësitë e tyre që ata i meritojnë për të qenë të tillë, nuk mund të kritikojë ato që ata i thonë, ngaqë nuk ka dijeni se si t’u jap kahjen e duhur. Dhe njerëzit janë më larg njohjes së Allahut dhe urtësisë së Tij në krijim, sesa njohuria e njerëzve të thjeshtë për aritmetikën, mjekësinë, e shkenca të ngjashme me to. Së këtejmi, kundërshtimi i tyre ndaj urtësisë së Tij konsiderohet si injorancë më e madhe dhe thellim më ekstrem në të folurit pa dije, se sa kur njeriu i thjeshtë e i zakonshëm e kritikon aritmetikën, apo mjekësinë etj. pa ditur asgjë rreth tyre.[9]

Përktheu: Petrit Perçuku

 

[1] Mexhmu’u El-Fetaua 8/123.

[2] Ibn Kajjimi në “Shifa’ul-A’lil” faqe 205.

[3] Po aty, faqe 250.

[4] Po aty faqe 225.

[5] Po aty faqe 180.

[6] Po aty, faqe 184.

[7] Po aty faqe 182.

[8] Tarik El-Hixhretejn ue Bab Es-Se’adetejn i ibn Kajjimit, faqe 103.

[9] Ibn Tejmije Mexhumu’l-Fetaua, 8/123.