Shembulli i pestë

Lidhur me exhelin dhe rrizkun (furnizimin)

Dije se, exheli dhe rrizku – sikurse të gjitha gjërat – janë të lidhura me caktimin e Allahut, dhe se Allahu ia zgjeron furnizimin kujt të dojë dhe ia ngushton kujt të dojë. Allahu thotë:
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٞۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ لَا يَسۡتَأۡخِرُونَ سَاعَةٗ وَلَا يَسۡتَقۡدِمُونَ
“Çdo popull ka exhelin e vet. Kur t’u vijë exheli i tyre, ata nuk
mund ta shtyjnë, qoftë edhe për një çast dhe as nuk mund ta shpejtojnë.” (El A’raf, 34).
Pra kjo është një gjë që s’ka dyshim në të.

Megjithatë, edhe kjo është sikurse gjërat e tjera, që ka shkaqet fetare, si dhe shkaqet e natyrshme materiale. Shkaqet janë sipas kaderit të Allahut, dhe sikur të ishte ndonjë shkak që do t’i paraprinte kaderit, ai do të ishte msyshi, për shkak se ka ndikimin të fuqishëm dhe ndodhë shpesh.

Prej shkaqeve fetare, që ndikojnë në exhel të gjatë dhe rrizk të gjerë janë:
Vazhdueshmëria në devotshmëri dhe bamirësia ndaj njerëzve, sidomos ndaj të afërmeve.
Siç është saktësuar në librat e Buhariut dhe Muslimit, përcjellë nga i Dërguari ﷺ, i cili thotë:
“Kush dëshiron që t’i zgjerohet furnizimi dhe t’i shtyhet exheli, le të mbajë lidhjet familjare”.
Ndërsa e kundërta është: atij që shkëput lidhjet familjare, Allahu ia shkurton exhelin dhe furnizimin. Allahu thotë:
وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا٢ وَيَرۡزُقۡهُ مِنۡ حَيۡثُ لَا يَحۡتَسِبُۚ 
“Atij që i frikësohet Allahut, Ai do t’i gjejë rrugëdalje (nga çdo vështirësi) dhe do t’i japë risk prej nga nuk e pret” (Et Talak, 2-3).

Shkaqet fetare të shkurtimit të jetës
Shtypja dhe padrejtësia ndaj njerëzve
Shtypësi përmbyset shpejt, sepse Allahu nuk është i shkujdesur ndaj ndëshkimit të padrejtit, mund të ndodhë që Allahu ta ndëshkojë në këtë botë duke ia shkurtuar jetën.

Shkaqet fetare për mangësimin e furnizimit
Marrëdhëniet e ndaluara tregtare:
Sikurse është kamata, mashtrimi, ngrënia me pa të drejtë e pasurisë së njerëzve. Ky njeri beson – bile nuk dyshon – se me këto gjëra i zgjerohet furnizimi, dhe për këtë arsye edhe merr guxim t’i veprojë ato. Ndërsa Allahu do ta trajtojë në të kundërtën e qëllimit të tij. Ai thotë:
يَمۡحَقُ ٱللَّهُ ٱلرِّبَوٰاْ وَيُرۡبِي ٱلصَّدَقَٰتِۗ 
“Allahu ia heq çdo përfitim (bereqet) kamatës kurse e rrit përfitimin e sadakës” (El Bekareh, 276).
Pra marrëdhënia tregtare me kamatë, ia heq përfitimin atij njeriu si dhe pasurisë së tij. Edhe nëse ai e gëzon atë në një masë të vogël, përfundimi i tij është në largim të përfitimit dhe në pakësim. Sikurse bamirësit, që Allahu ia hap dyert e furnizimit, aq sa nuk ua hap të tjerëve. Siç thotë i Dërguari ﷺ:
“Sadakaja nuk mangëson pasurinë” .
Gjithashtu edhe mashtrimi në tregti, ngrënia me pa të drejtë e pasurisë së jetimit, ngrënia e pasurisë së vakfit; janë prej shkaqeve më të mëdha të humbjes së përfitimit dhe dobisë, duke shtuar këtu edhe mëkatin dhe ndëshkimin që e merr ai njeri.

Shkaqet e natyrshme të jetëgjatësisë apo jetës së shkurtër
Shëndeti dhe sëmundja:
Shëndeti është shkak i jetëgjatësisë, sikurse që sëmundjet me të gjitha llojet e tyre janë shkak i jetës së shkurtër.

Vendbanimi: nëse është i shëndetshëm dhe me klimë të mirë; atëherë ai është shkak i shëndetit të mirë të banorëve dhe jetëgjatësisë së tyre, dhe e kundërta: vendet me klimë dhe ajër jocilësorë, apo vendet epidemike, janë shkaktarë të jetës së shkurtër, sikurse është e dëshmuar.

Kujdesi nga rreziqet dhe situatat vdekjeprurëse, si dhe përdorimi i shkaqeve mbrojtëse, ka ndikim të dobishëm të qartë për të patur jetëgjatësi. Ndërsa hedhja e vetes në shkatërrim, sjelljet e rrezikshme dhe çdo gjë që ka rrezik në të, është shkak i qartë i shkatërrimit, kurse për këtë ka shembuj të shumtë.

Shkaqet materiale për të arritur furnizim të gjerë
Përdorimi i mjeteve të dobishme fitimprurëse
Kurse ato janë të shumta dhe të shumëllojshme, ku çdonjëri e ka të përshtatshme atë që i përputhet, që e zotëron dhe që përket me situatën e tij. Siç thotë Allahu:
هُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ ذَلُولٗا فَٱمۡشُواْ فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُواْ مِن رِّزۡقِهِۦۖ وَإِلَيۡهِ ٱلنُّشُورُ
“Ai jua ka bërë Tokën të përdorshme, andaj ecni nëpër viset e saj dhe ushqehuni me atë, që ju ka dhënë Ai. Si të ringjalleni, do të ktheheni tek Ai” (El Mulk, 150). Në këtë veprim futen të gjitha shkaqet e dobishme.

Gjithashtu Allahu thotë:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا كَسَبۡتُمۡ وَمِمَّآ أَخۡرَجۡنَا لَكُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِۖ 
“O besimtarë! Jepni pa u kursyer nga të mirat që keni fituar dhe nga ato që jua kemi nxjerrë Ne nga frytet e tokës” (El Bekareh, 267), si dhe ajete tjera.
Të gjitha këto çështje janë sipas caktimit të Allahut, sepse Allahu ka caktuar gjërat së bashku me shkaqet e tyre, pra shkaqet dhe rezultatet e shkaqeve janë nga caktimi i Allahut.
Për këtë arsye, kur i thanë të Dërguarit ﷺ:
“O i Dërguar i Allahut, çfarë mendon për ilaçet me të cilat mjekohemi, gjërat me të cilat mbrohemi, rukjet që përdorim; a largojnë ato gjë nga caktimi i Allahut?” Ai u përgjigj:
“Ato janë nga caktimi i Allahut”.

Lutjet e ndryshme
Janë shkak i madh për t’u arritur e kërkuara dhe për të shpëtuar nga e padëshiruara. Sepse Allahu ka urdhëruar të lutet dhe ka premtuar se do të përgjigjet.
Vetë lutja dhe pranimi saj futen në caktimin e Allahut.
I Dërguari ﷺ ka bashkuar urdhërimin për të vepruar çdo shkak të dobishëm së bashku me kërkimin e ndihmës nga Allahu. Sikurse është saktësuar në hadith:
“Përpiqu për atë që të bën dobi dhe kërkoi Allahut ndihmë”.
Ky është urdhërim për t’u përpjekur për veprimin e shkaqeve të dobishme në fe dhe në jetë, së bashku me kërkimin e ndihmës nga Allahu.
Sepse kjo është rruga e drejtë, ngase devijimi ndodhë për shkak të njërës nga këto tri gjëra:
1. Kur nuk përpiqet për gjërat e dobishme; e ndoshta edhe bëhet përtac ndaj tyre, e ndoshta edhe merret me atë të dëmshmen.
2. Ose ndodhë të merret me gjërat e dobishme, por mbështetet në fuqinë e vet, ka shikimin kah shkaqet dhe lidhë tërë zemrën me to, duke u shkëputur nga Ai që i ka krijuar ato.
3. Nuk merret me shkaqet e dobishme, duke pretenduar se është mbështetur në Allahun. Kurse dihet se mbështetja në Allahun nuk arrihet përveçse pas veprimit të shkaqeve. Pra në këtë hadith, i Dërguari ﷺ sqaroi rrugët e dobishme për njerëzit.
Të mjaftohemi me kaq; sepse është e mjaftueshme që të arrihet qëllimi. Allahu e di më së miri. Salavatet dhe selamet qofshin mbi Muhamedin, familjen dhe shokërt e tij.

Përktheu: Jeton Bozhlani