Udhëzime Profetike se si duhet trajtuar pyetjen:

“Përderisa Allahu ka krijuar çdo gjë, atëherë kush e ka krijuar Allahun?”

 

Pyetja: “Përderisa Allahu ka krijuar çdo gjë, atëherë kush e ka krijuar Allahun?”, është një dyshim i vjetër dhe i përhapur. Ky dyshim gjendet në forma të ndryshme dhe ka evoluar nëpërmjet mënyrave të ndryshme, edhe pse fundja, esenca e tij është një.

Profeti ﷺ ka lajmëruar lidhur me këtë dyshim, kur tha:
“I afrohet shejtani ndonjërit prej jush dhe i thotë: “Kush e ka krijuar këtë?”… “Kush e ka krijuar atë?”, derisa dikur i thotë: ”kush e ka krijuar Zotin tënd?”[1].
Gjë që tregon se ky dyshim ka qenë prezent edhe në kohën Profetike, dhe se kjo është një cytje nga shejtani, e që nuk përjashtohet të ketë ekzistuar edhe tek njerëzit e parë në histori dhe tek popujt e ndryshëm.

Edhe thirrësit bashkëkohorë në ateizëm gjithashtu propagandojnë me këtë dyshim. Filozofi Bertrand Russell, thekson se është ndikuar nga ky dyshim kur ishte i ri. Gjithashtu edhe lideri i ateizmit të ri, Richard Dawkins, e përmend në librin e tij “God Delusion”, ku këtë dyshim e vuri në mesin e argumenteve kryesore të tij kundër ekzistimit të Zotit. Pra ky është një dyshim i vjetër dhe i ripërtërirë, por që në esencë është cytje nga shejtani.

Profeti ﷺ orientoi tek një grumbull udhëzimesh lidhur me atë se si veprohet me këtë dyshim, dhe atë në shumë hadithe të ndryshme, ndër to:

Hadithi i parë:
“Shejtani i afrohet ndonjërit prej jush, dhe i thotë:
“Kush e ka krijuar këtë?”, “Kush e ka krijuar atë?”, derisa e pyet: “Kush e ka krijuar Zotin tënd?”. E nëse i vie kjo, atëherë le të kërkojë mbrojtje nga Allahu dhe le të ndaloj”[2]

Hadithi i dytë:
“Shejtani nuk e lë pa iu afruar ndonjërit prej jush, e t’i thotë: “Kush i ka krijuar qiejt dhe tokën?”, thotë: “Allahu”, pastaj e pyet: “Kush të ka krijuar ty?”, thotë: “Allahu”, pastaj e pyet: “Kush e ka krijuar Allahun?”, kur ndonjëri prej jush e ndjenë këtë, le të thotë: “I kam besuar Allahut dhe të Dërguarit të Tij”[3].

Hadithi tretë:
“Vetëm sa nuk ka ardhur koha që, njerëzit të pyesin njëri-tjetrin: “Allahu i ka krijuar krijesat, por kush e ka krijuar Allahun?”. Nëse ata e thonë këtë, atëherë përgjigjuni: ““Allahu është Një dhe i Vetëm. Allahu është Es-Samed (Zotëruesi i Vetëmjaftueshëm, Absolut me të gjitha Cilësitë e përsosura në shkallën më të Lartë, për të Cilin kanë nevojë të gjitha krijesat dhe të gjitha Atij i drejtohen; i Përhershmi; i Pafillim dhe i Pambarim; Ai s’ka nevojë për asgjë; i ushqen të tjerët ndërsa vet nuk ushqehet). Ai as nuk lind, as nuk është i lindur. Dhe s’ka asnjë të barabartë ose të krahasueshëm me Të, pastaj le të fryej me spërkala në krahun e majtë”.[4]

Këto hadithe Profetike përmbajnë pesë udhëzime të rëndësishme lidhur me veprimin me këtë dyshim, ato janë:

  • T’i kërkohet Allahut mbrojtje.
  • të thuhet: i kam besuar Allahut dhe të dërguarit të Tij.
  • të thuhet: Allahu është Një dhe Vetmi, Allahu është Es-Samed, As s’ka lindur kënd, as nuk është i lindur, dhe Atij askush nuk i është i barabartë.
  • Të fryhet me spërkala në krahun e majtë
  • të ndalohet nga ai mendim.

Lidhur me këto hadithe, Ibën Tejmije ka bërë një koment të gjatë, në librin e tij: “Largimi i kundërshtimit midis logjikës dhe fesë” (3/308-319), ku fjalët e tij mund t’i përmbledh në gjashtë pika:

Pika e parë:
Ibën Tejmije ka cituar polemikën, që ka ndodhur mes disa pasuesve të apologjetikës (mutekeliminëve), rreth qëndrimit të tyre ndaj trajtimit që Profeti ﷺ ia ka bërë këtij dyshimi; ku thotë:
“U pyetën disa pasues të kësaj rruge – sikurse Razi e të tjerë – pse Profeti ﷺ nuk urdhëroi që, në rast të kësaj cytjeje, të trajtohej me argument, për shkak se është e pavlefshme të ketë vazhdueshmëri zinxhirore në këtë pyetje, por urdhëroi vetëm të kërkohet mbrojtje nga Allahu? Ai u përgjigj:
“Sepse ky është sikurse shembulli me atë që i shfaqet qeni dhe i ndërsehet që ta frikësoj dhe t’ia pres rrugën, ku ai ndonjëherë e godet me shkop, e ndonjëherë tjetër i kërkon të zotit të qenit që t’ia largojë. Ai shton: pra argumenti është rruga e parë, e në të cilën ka vështirësi, ndërsa kërkimi i mbrojtjes nga Allahu është rruga e dytë, e cila është e lehtë. Disa prej tyre e kundërshtuan këtë përgjigje, sepse sipas saj nënkuptohet se trajtimi me argumentim është më i fuqishëm dhe më i plotë, e që në të vërtetë nuk është ashtu, sepse rruga e trajtimit nëpërmjet kërkimit të mbrojtjes nga Allahu është më e plotë dhe më e fuqishme, sepse largimi që ja bën Allahu cytjeve është më i mirë se largimi i cytjeve që njeriu ja bën vetes së tij.

Pika e dytë:
Ibën Tejmije sqaron se, këta kanë gabuar në të kuptuarit e udhëzimeve Profetike në këto hadithe, Profeti ﷺ nuk ka urdhëruar vetëm të kërkohet mbrojtje nga Allahu, po ka udhëzuar gjithashtu edhe për në bazat e argumentit në këtë çështje; ai (Ibën Tejmije) thotë:
((Pyetja (kush e ka krijuar Allahun) është e pasaktë, dhe përgjigjet e tyre janë të bazuara në të pasaktën. Për shkak se përgjigja ishte bazuar në atë se, këto pyetje të shtruara (cytjet nga shejtani) mund të kenë përgjigje në dy rrugë: njëra është argumenti, kurse e dyta është kërkimi i mbrojtjes nga Allahu. Profeti ﷺ urdhëroi t’i kërkohet mbrojtje Allahut, ndërsa sqarimi i pavlefshmërisë së vazhdueshmërisë zinxhirore në atë pyetje (cytje) bëhet nëpërmjet argumentit, dhe se rruga e argumenti i ndërpret pyetjet që i vinë njeriut, edhe pa atë që e ka përmendur Profeti ﷺ, dhe se ai nuk ka urdhëruar për rrugën e argumentit, ndërsa kjo është gabim në shumë aspekte, sepse Profeti ﷺ urdhëron për në rrugën e argumentit kur duhet të urdhërohet, dhe ka udhëzuar në grumbuj të argumenteve, të cilave u referohen mendjemprehtit. Ai gjithashtu tregoi argumente të tilla që janë mbi atë që mund të nxjerrin mendjemprehtit me mendjet e tyre. Ndërsa nuk është vetëm kërkimi i mbrojtjes nga Allahu ajo me të cilën urdhëroi Profeti ﷺ për largimin e kësaj cytjeje, por ai urdhëroi për besim, urdhëroi për kërkimin e mbrojtjes nga Allahu, urdhëroi për ndalimin nga ky mendim. Ndërsa nuk ka rrugë tjetër, me të cilën arrihet te shpëtimi dhe lumturia e kërkuar, përveç se me anë të asaj që ai ka urdhëruar)).

Pika e tretë
Ibën Tejmije sqaron se, ky dyshim është i bazuar mbi mohimin e premisave të pashmangshme, dhe se ai që mohon këto premisa nuk debatohet me të me argument, sepse qëllimi i argumentit është që të përfundohet tek këto premisa të pashmangshme, prandaj nuk ekziston parimi i përbashkët mes debatuesve të këtij debati; dhe shton: “Argumenti që arrihet nëpërmjet studimit, në të ka dituri, dhe patjetër që duhet të përfundojë në premisat e pashmangshme të natyrshmërisë, sepse çdo dituri që nuk është e pashmangshme, patjetër që duhet të përfundojë në diturinë e pashmangshme. Dhe nëse premisat teorike çdo herë vërtetohen me premisa teorike, atëherë kjo nënkupton vazhdueshmërinë zinxhirore me pyetjen për ndikimet në një gjë që ka fillim, ndërsa e gjitha kjo është e pavlefshme domosdoshmërisht dhe me pajtimin e të gjithë të mençurve…pastaj mund të themi se në ato dituri të pashmangshme, është e mundur që të shfaqen dyshime dhe cytje, sikurse dyshimet e shkollës filozofike të sofistëve, apo dyshimet që i shfaqin në dituritë shqisore… Ndërsa dyshimet që diskreditojnë këto dituri, nuk mund t’u përgjigjet me argument, sepse qëllimi i argumentit është të arrijë në ato dituri, dhe nëse ndodhë dyshimi në to, atëherë ndërpritet rruga e studimit. Për këtë arsye, nuk janë debatuar ata që kanë mohuar dituritë shqisore dhe ato të pashmangshme, bile nëse ka vazhduar mohimin me kryeneçësi, atëherë ai është ndëshkuar derisa ka pranuar të vërtetën, e nëse ka gabuar, qoftë për shkak të paaftësive shqisore dhe mendore, apo për shkak të paaftësive të kuptojë ato dituri, atëherë ai duhet të trajtohet me mënyra që obligojnë arritjen e kushteve të dijes dhe largojnë pengesat e saj. Pasi kjo është bërë e qartë, atëherë cytja dhe dyshimi që diskrediton dituritë e pashmangshme nuk largohet me argument, sepse sa herë që robi mediton rreth asaj cytjeje ajo shtohet në zemër edhe më shumë, bile ajo mund ta dominojë atë derisa ai bëhet i paaftë për ta larguar nga vetja, sikurse që është i paaftë ta largojë dyshimin e sofistëve. Pra kjo largohet me kërkimin e mbrojtjes nga Allahu, sepse Allahu është Ai që e mbron robin nga dyshimet devijuese dhe epshet mashtruese.

Pika e katërt:
Ibën Tejmije sqaroi se, Profeti ﷺ nuk është mjaftuar vetëm me udhëzimin për të kërkuar mbrojtje nga Allahu, por krahas kërkimit të mbrojtjes ai udhëzoi që njeriu të ndaloj nga mendimet rreth këtyre dyshimeve. Ai tha: “Profeti ﷺ nuk ka urdhëruar vetëm kërkimin e mbrojtjes, por e urdhëroi besimtarin që krahas kërkimit të mbrojtjes edhe të ndaloj nga mendimi në atë dyshim, duke lajmëruar se ky është kulmi i cytjes, prandaj duhet ndaluar nga ajo. Kjo pra nuk është nga gjërat fillestare, e cila largohet me atë që vjen pas saj, sepse shpirti kërkon shkakun e çdo gjëje, dhe fillimin e çdo gjëje, derisa të arrij në cak… e nëse robi arrin në skajin e skajeve dhe në fundin pas të cilit nuk ka fund, është obligim ta ndalojë së kërkuari, dhe se nëse pas saj kërkon diçka tjetër duhet të ndalohet. Prandaj Profeti ﷺ e urdhëroi robin që të ndalohet nga dyshimi dhe vazhdimi zinxhiror në pyetje, krahas kërkimit të mbrojtjes nga Allahu. Sikurse që urdhërohet të ndalohet çdonjëri që arrin tek një cak i diçkaje, sepse çdonjëri që kërkon diçka, patjetër duhet që të ketë një cak në të cilin ndalon, është obligim të ndalurit e tij, sepse është e ditur domosdoshmërisht dhe natyrshmërisht, për çdonjërin që natyrshmëria i ka mbetur e shëndoshë, se kjo është një pyetje e pavleshme, dhe se është e pamundur që Krijuesi i çdo krijese të ketë krijues, dhe se sikur Ai të kishte krijues do të ishte krijesë dhe nuk do të ishte Krijues i çdo krijese, por do të ishte një prej krijesave. Ndërsa të gjitha krijesat patjetër duhet të kenë një Krijues, e kjo është e njohur në mënyrë të pashmangshme edhe sipas natyrshmërisë. Edhe nëse robit nuk i shkon në mendje shkëputja e vazhdueshmërisë zinxhirore në atë pyetje, është e ditur pashmangshëm se vetë ekzistimi i të gjitha krijesave pa një Krijues do të ishte e pamundur.

Pika e pestë:
E përmendi ibën Tejmije që prej udhëzimeve Profetike në këtë aspekt është urdhëri që të thuhet: “Kam besuar Allahun dhe të dërguarin e Tij” dhe se kjo është njëra prej mënyrave të kurimit duke e larguar këtë dyshim djallëzor përmes besimit në Allahun, thotë (ibën Tejmije): “Profeti ﷺ urdhëroi robin që të thotë “kam besuar Allahun” ndërsa me një transmetim “… dhe të dërguarin e Tij”, kjo është një mënyrë për ta larguar të kundërtën e dëmshme me të kundërtën e saj të dobishëm, sepse të thënit “kam besuar Allahun” e largon prej zemrës së tij cytjen e dëmshme…andaj Profeti ﷺ urdhëroi robin që të thotë “kam besuar Allahun dhe të dërguarin e Tij”, sepse kjo fjalë është besim dhe përmendje ndaj Allahut përmes së cilës largohen gjërat e kundërta të saj-  vesveset të cilat i cenojnë njohuritë e pashmangshme dhe të natyrshme.

Pika e gjashtë:
Në fund, Ibën Tejmije sqaron paqartësitë lidhur me kërkimin e argumentit për premisat e pashmangshmedhe të natyrshme; ku thotë:
“Ajo që duhet të njihet në këtë çështje është se – edhe pse kemi theksuar në disa vende- shumë njohuri janë të pashmangshme dhe të natyrshme, por se kur argumentuesit i kërkohet të agumentojë për to, atij i bëhen të fshehura (argumentet) dhe bie në dyshime, kjo mund të ndodh për shkak se ka stërzgjatje të premisave, apo për shkak të fshehjes dhe paqartësisë, apo për shkak të që të dyja arsyeve së bashku. Po ashtu argumentuesi mund të jetë i paaftë të akordojë argumentet lidhur me atë, qoftë për shkak të paaftësisë së të përceptuarit, qoftë për shkak të paaftësisë së të shprehurit rreth tyre, sepse jo çdo gjë që përcepton njeriu, çdonjëri mund të shprehet me gjuhë rreth saj. E po ashtu edhe dëgjuesi mund të jetë i paaftë ta kuptojë atë argument, por edhe nëse është e mundur ta akordojë argumentin dhe ta kuptojë, megjithatë mund të ndodhë të ketë paaftësi për të larguar dyshimet që i ndesh në gjërat që i bëhen të fshehura, apo në premisat e gjata, apo në që të dyja së bashku”. mbaroi

Me anë të këtyre gjashtë pikave, sqarohet madhështia e këtyre udhëzimeve Profetike lidhur me trajtimin e këtij dyshimi si një cytje. Me këto sqarime largohen paqartësitë, me lejen e Allahut.
Salavatet dhe selamet qofshin mbi të dërguarin tonë Muhammedin

Shkroi: Johanes Klominek (Abdullah Suedezi), studiues në Institutin për Kritikimin e Ateizmit dhe Afetarizmit  “Jekin”

Përktheu: Jeton Bozhlani

Referencat:
[1] Buhariu: 3276, Muslimi: 362

[2] Buhariu: 3276, Muslimi: 362.

[3] Sahihu ibni Hibban: 150, e saktëson shejh Shuajb Arnauti.

[4] Nesai: 10422, saktëson Albani